Baza wiedzy

Glejak wielopostaciowy - kannabigerol (CBG) hamuje inwazję komórek nowotworowych

Spośród pierwotnych guzów mózgu glejak wielopostaciowy uważany jest za najbardziej agresywny. Najnowsze badania wykazały, że kannabigerol (CBG) jest skuteczny w osłabianiu kluczowych cech progresji glejaka wielopostaciowego, działając porównywalnie do THC, a dodatkowo hamując inwazję komórek glejaka. Co więcej, CBG ma potencjał do niszczenia komórek macierzystych glejaka wielopostaciowego, które są główną przyczyną rozwoju nowotworu i są bardzo oporne na tradycyjne metody leczenia tego groźnego nowotworu. Kannabigerol może stanowić nową, jeszcze niezbadaną strategię uzupełniającego leczenia glejaka wielopostaciowego.

Spis treści

1. Charakterystyka i leczenie glejaka mózgu

2. Przyczyny glejaka mózgu

3. Objawy glejaka mózgu

4. Dotychczasowe badania skuteczności kannabinoidów w leczeniu uzupełniającym przeciwko glejakowi mózgu

5. Kannabigerol (CBG) potencjalnym środkiem terapeutycznym w nowym leczeniu skojarzonym glejaków wielopostaciowych

6. Źródło

Charakterystyka i leczenie glejaka mózgu

Glejak wielopostaciowy (GB - ang. glioblastoma) stanowi jeden z najbardziej złośliwych typów nowotworów, będąc jednocześnie najczęściej diagnozowanym nowotworem mózgu. Wyróżnia go szereg specyficznych cech histologicznych, w tym martwica, intensywny rozwój naczyń krwionośnych oraz zróżnicowanie komórkowe. Niekorzystne prognozy dla osób dotkniętych tym nowotworem są głównie związane z dwoma czynnikami: po pierwsze, z rozległym, inwazyjnym rozprzestrzenianiem się pojedynczych komórek glejaka w obrębie tkanki mózgowej, co uniemożliwia pełne usunięcie guza, a po drugie, z wyjątkową odpornością komórek guza na leczenie, zwłaszcza tych inicjujących, czyli komórek macierzystych glejaka (GSC). Uważa się, że te ostatnie pochodzą z normalnych komórek macierzystych mózgu lub są rezultatem procesu dedyferencjacji (odwróconego różnicowania) komórek progenitorowych, co w połączeniu z nagromadzeniem mutacji uszkodzonych genów prowadzi do rozwoju glejaka.

Zgodnie z badaniami Van Meiry i współpracowników, histologiczna niejednorodność komórek macierzystych glejaka może skutkować powstaniem czterech genetycznie odrębnych podtypów glejaka, każdy z unikalnymi mutacjami. Występowanie tych podtypów jednocześnie w guzie przyczynia się do tzw. heterogeniczności wewnątrznowotworowej, co dodatkowo pogarsza prognozy dotyczące przeżycia w porównaniu z przypadkami pojedynczego podtypu glejaka. Wyzwaniem jest zatem równoczesne ukierunkowanie na różnorodne cechy charakterystyczne dla złośliwego nowotworu glejaka, takie jak jego szybka proliferacja i inwazyjność, a także obecność GSC. Uważa się, że skuteczne leczenie może być osiągnięte tylko poprzez zastosowanie leczenia skojarzonego. Standardowe leczenie glejaka, łączące radioterapię z chemioterapią temozolomidem (TMZ), przynosi obserwowalną regresję nowotworu i wydłuża życie pacjentów o średnio dwa miesiące, choć mechanizm działania TMZ nie jest jeszcze w pełni zrozumiały.

Przyczyny glejaka mózgu

Dokładne źródła pojawienia się glejaków mózgu nadal nie są w pełni zrozumiałe. Wydaje się, że mogą one mieć związek z konkretnymi zmianami w genach oraz przypadkami pojawiania się nowotworów mózgu w historii rodziny. Ryzyko wystąpienia glejaków może podnieść obecność niektórych schorzeń genetycznych, takich jak choćby nerwiakowłókniakowatość typu 1 i 2 czy też stwardnienie guzowate.

Objawy glejaka mózgu

Glejak o niskim stopniu złośliwości może nie zwracać na siebie uwagi, gdyż często są mylone z symptomami mniej poważnych schorzeń. Glejak złośliwy jest unikalnym rodzajem nowotworu, ponieważ rzadko występują przerzuty do innych części ciała, co odróżnia go od większości nowotworów pochodzenia nabłonkowego, które często szerzą się do mózgu. Do wczesnych symptomów pacjentów z glejakiem mózgu należą:

bóle głowy,
zawroty głowy,
odczucia nudności oraz wymioty,
uczucie zmęczenia,
senność,
słabość,
problemy z utrzymaniem równowagi,
widzenie podwójne,
epizody padaczkowe,
stan otępienia i dezorientacja,
trudności z zapamiętywaniem,
problemy z orientacją.

W miarę rozwijania się guza i jego rozprzestrzeniania na otaczające tkanki, mogą dołączyć się dodatkowe objawy neurologiczne. Objawy neurologiczne związane z glejakiem III stopnia obejmują:

zaburzenia zdolności poznawczych,
zmiany w zachowaniu i osobowości,
utrata siły mięśniowej,
zaburzenia widzenia,
gwałtowne zmiany w zachowaniu,
zmiany w mowie,
zaburzenia wrażliwości sensorycznej,
oczopląs.

Dotychczasowe badania skuteczności kannabinoidów w leczeniu uzupełniającym przeciwko glejakowi mózgu

W związku z tym, że skojarzone podejście do walki z rakiem zapowiada przełom w terapii onkologicznej, zaleca się wprowadzenie dodatkowego leczenia glejaków za pomocą związków roślinnych pochodzących z konopi. Naturalne fitokannabinoidy o szerokim spektrum działania farmakologicznego prezentują znaczące korzyści w porównaniu z obecnie stosowanymi metodami i mogą stanowić uzupełnienie konwencjonalnych form terapii.

Warto jednak zwrócić uwagę na korzystny wpływ przeciw nowotworowy oraz ograniczone efekty uboczne wynikające z użycia kannabinoidów. Przeprowadzone dotychczas badania dotyczące zastosowania medycznego kannabinoidów pokazały, że wywołują one mniej toksyczne reakcje niż standardowe leki chemioterapeutyczne. Ponadto, kannabinoidy są już szeroko wykorzystywane w efektywnej terapii łagodzącej u pacjentów z glejakiem. Nowe zastosowania kannabinoidów jako środków antynowotworowych opierają się na bogatej literaturze naukowej, ukazującej ich specyficzne działanie cytostatyczne/cytotoksyczne w eksperymentach laboratoryjnych oraz badaniach na ludziach, w tym także u osób chorujących na glejaka.

Do tej pory w badaniach klinicznych najwięcej uwagi poświęcono THC oraz CBD ponieważ oba te fitokannabinoidy wykazują zdolność do przedłużania życia pacjentów onkologicznych z glejakiem złośliwym. Obecnie w terapii nowotworów wykorzystuje się różne formy kannabinoidów, w tym:

naturalne lub syntetyczne THC używane samodzielnie lub w kombinacji z TMZ u pacjentów z nawrotowym glejakiem mózgu,
CBD stosowane samodzielnie lub w połączeniu z temozolomidem (TMZ),
leki z równomolowym stosunkiem THC do CBD (jak Sativex lub Nabiximol), które zostały zatwierdzone w ponad 30 krajach do leczenia bólu nowotworowego.

Na podstawie dotychczasowych wyników badań klinicznych dotyczących leczenia nowotworów, uważa się, że THC działa proapoptotycznie i cytotoksycznie na komórki nowotworowe, głównie przez interakcje z receptorem kannabinoidowym CB1 i częściowo CB2, których ekspresja silnie występuje w przypadku glejaka złośliwego.

Kannabinoidy inne niż THC, takie jak CBD, czy CBG wpływają również na aktywność różnych receptorów sprzężonych z białkiem G, kanałów waniloidowych potencjalnych receptorów przejściowych (np. TRPV1/2, TRPM8) i receptorów alfa aktywowanych przez proliferatory peroksysomów. Mimo że pełen mechanizm działania jest skomplikowany, znane jest, że szlaki sygnałowe endokannabinoidów interferują z onkogennym przekazywaniem sygnałów w komórkach. Nadal nie jest całkowicie wyjaśnione, jak szlaki kannabinoidowe współdziałają, biorąc pod uwagę możliwość ich interakcji z różnymi wymienionymi receptorami na wiele sposobów.

Kannabigerol (CBG) potencjalnym środkiem terapeutycznym w nowym leczeniu skojarzonym glejaków wielopostaciowych

W jednym z nowych badań z 2021 roku stwierdzono, że kannabigerol (CBG), zarówno samodzielnie, jak i w połączeniu z kannabidiolem (CBD), skierowany jest efektywnie na dwa kluczowe aspekty, które dotychczas uniemożliwiały skuteczne leczenie pacjentów z glejakiem wielopostaciowym przy użyciu dostępnych terapii:

pokonanie oporności komórek macierzystych glejaka na leki cytostatyczne
wywołanie procesu apoptozy oraz hamowanie inwazji komórek glejaka wielopostaciowego.

kannabidiol w leczeniu bólu związanego z przewlekłym zapaleniem dziąseł i jamy ustnej u kotów

Wpływ CBG na komórki macierzyste glejaka i komórki glejaka wielopostaciowego

Wyniki tego badania potwierdzają wpływ kannabinoidów na komórki glejaka wielopostaciowego oraz to, że aktywatory receptorów kannabinoidowych sprzyjają różnicowaniu komórek gliowych poprzez zmianę ekspresji genów odpowiedzialnych za regulację komórek macierzystych glejaka. Dlatego zróżnicowane komórki glejaka były również poddane działaniu skutecznemu wobec komórek cytostatycznych, proapoptotycznych i przeciwinwazyjnych kannabigerolu. W badaniu zauważono także, że kombinacja CBG i CBD w nieszkodliwych stężeniach ma dodatni wpływ na obniżenie zdolności życiowej komórek i wywołuje apoptozę. Efekty te są wystarczające do zastąpienia konieczności stosowania THC. Preparaty zawierające THC nie są już konieczne i można ich unikać ze względu na działanie psychoaktywne THC, które może być szkodliwe dla pacjentów z glejakiem wielopostaciowym i związanych z nim zaburzeń neurologicznych. Ponadto, obok działania przeciwnowotworowego, CBG i CBD mają również znane działania paliatywne, takie jak łagodzenie bólu, zwiększenie apetytu oraz zapobieganie kacheksji i nudnościom związanym z chemioterapią.

Źródło

"Cannabigerol Is a Potential Therapeutic Agent in a Novel Combined Therapy for Glioblastoma" Tamara T. Lah, Metka Novak, Milagros A. Pena Almidon, Oliviero Marinelli, Barbara Žvar Baškovič, Bernarda Majc, Mateja Mlinar, Roman Bošnjak, Barbara Breznik, Roby Zomer and Massimo Nabissi